Dbają o cmentarz żydowski

Na cmentarzu żydowskim w Krośnie trwają prace, których celem jest przywrócenie temu obiektowi należnego wyglądu. Od ubiegłego roku odnowiono bramę cmentarną, zabezpieczono studnię, usunięto ogromną ilość zarośli i kilogramy śmieci. Prace prowadzone są w ramach projektu „Wielokulturowość w Karpatach” realizowanego przez Stowarzyszenie „Olszówka” z siedzibą w Bielsku-Białej.

W tym roku prace rozpoczęto od zamontowania na bramie cmentarza dwóch nowych tablic informacyjnych (fot. Paweł Kamiński)

Kirkut jest jedynym trwałym śladem kultury materialnej Żydów w Krośnie. Znajduje się na zboczu wzgórza za parkiem na Zawodziu, pomiędzy prywatnymi zabudowaniami a ogródkami działkowymi. Pierwotnie był usytuowany na obrzeżach miasta. Nie wiadomo dokładnie kiedy został założony, ale najprawdopodobniej powstał końcem XIX wieku. Stanowi on wyjątkowo cenny, choć nie w pełni doceniany, zabytek w mieście. Podczas drugiej wojny światowej na jego terenie grzebano mordowaną przez hitlerowców żydowską ludność miasta.

W 1938 roku w Krośnie zamieszkiwało ponad 2700 Żydów, którzy stanowili 18,5% mieszkańców miasta. Tragicznym finałem w historii ludności żydowskiej Krosna stała się ostatnia wojna, szczególnie rok 1942, kiedy to w sierpniu rozpoczęła się prowadzona przez Niemców selekcja ludności, zakończona 4 grudnia likwidacją miejskiego getta. Po wojnie do miasta wrócili tylko nieliczni jego żydowscy mieszkańcy.

Krośnieński cmentarz żydowski po wykonaniu prac porządkowych (fot. Grzegorz Bożek)

Kirkut w Krośnie należy do nielicznych w regionie, które są otoczone murem, dzięki czemu najprawdopodobniej nie uległ całkowitej dewastacji. Zachowało się około 120 macew [tablic], niestety, tylko nieliczne w całości. Nie wiadomo, ile z nich zginęło, a o zniszczeniach świadczą nagrobki częściowo zapadnięte w ziemię z odłupanymi fragmentami płaskorzeźb i nieczytelnymi już napisami. Od czasów drugiej wojny światowej jest zamknięty dla celów grzebalnych.

Odnawianie cmentarza żydowskiego w Krośnie jest częścią projektu "Wielokulturowość w Karpatach" realizowanego przez Stowarzyszenie „Olszówka”. Celem projektu jest przybliżenie Polakom wkładu różnych grup etnicznych i narodowych do wspólnego dziedzictwa kulturowego oraz przełamanie narosłych uprzedzeń i nieufności wobec przedstawicieli innych grup narodowych i religijnych.

Mur otaczający kirkut uratował cmentarz przed całkowitą dewastacją (fot. Grzegorz Bożek)

- Chcemy popularyzować idee wielokulturowości, pokazać wspólne dziedzictwo kulturowe mniejszości narodowych, grup etnicznych i religijnych, które zamieszkiwały i obecnie żyją na terenie polskich Karpat - Niemców, Żydów, Rusinów, Romów i Słowaków – mówi Grzegorz Bożek ze Stowarzyszenia „Olszówka”. - Uważamy, że projekt może przybliżyć lokalnej społeczności historię, zabytki oraz dokonania mieszkańców innych narodów i grup religijnych.

W pracach na cmentarzu biorą udział wolontariusze, przede wszystkim mieszkańcy Krosna. Znaczna część uczestników działań to młodzież szkół ponadgimnazjalnych oraz studenci. - Udział w odnawianiu cmentarza jest dla nich swoistą lekcją historii, dzięki której uczą się mądrzej patrzeć na przeszłość swojego miasta i regionu – twierdzi Grzegorz Bożek. - Projekt „Wielokulturowość w Karpatach” oprócz oddziaływania na młodych ludzi ma wymiar edukacyjny również dla dorosłej części mieszkańców Krosna, której znaczna część nie wie nawet, że w ich mieście znajduje się cmentarz żydowski – dodaje.

W najbliższy piątek (27.06) o godz. 10.30 na terenie cmentarza żydowskiego w Krośnie odbędzie się terenowy otwarty wykład dr Elżbiety Rączy z Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie pt. "Historia krośnieńskich Żydów oraz cmentarza żydowskiego w Krośnie". Dr Elżbieta Rączy jest autorem trzech książek historycznych wydanych przez Muzeum Rzemiosła w Krośnie pt.: "Ludność żydowska w Krośnie do 1919 roku", "Ludność żydowska w Krośnie 1919 - 1939"oraz "Ludność żydowska w Krośnie 1939 - 1946".

W planach Stowarzyszenia „Olszówka” jest także stworzenie strony internetowej poświęconej cmentarzowi żydowskiemu w Krośnie oraz organizacja wystawy fotograficznej ukazującej piękno tego zabytkowego obiektu (początek 2004 roku).

Więcej informacji o projekcie "Wielokulturowość w Karpatach" realizowanego przez Stowarzyszenie "Olszówka" znajduje się w internecie pod adresem: www.olszowka.most.org.pl