Zebrali pamiątki z czasów świetności lotniska

Do końca kwietnia w Muzeum Podkarpackim w Krośnie można oglądać archiwalia dotyczące krośnieńskiego lotniska, ale też istniejącej tam w przeszłości Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich - w owym czasie prawdziwej chluby miasta.

Unikatowe zdjęcia oraz inne pamiątki dotyczące krośnieńskiego lotniska można oglądać na wystawie przygotowanej przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie

Nieoficjalne otwarcie lotniska odbyło się 6 września 1931 r. z inicjatywy Ligii Obrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej. Zorganizowano go po to, aby móc z lotniska szybko korzystać - uroczyste otwarcie połączone z poświęceniem zaplanowane było bowiem dopiero na 12 czerwca 1932 r.

Krośnieńskie lotnisko zapisane zostało w państwowym rejestrze jako turystyczne. Głównymi inicjatorami budowy i rozbudowy krośnieńskiego węzła lotniskowego byli gen. Ludomił Rayski i ppłk Adam Mrówka – absolwenci Szkoły Realnej w Krośnie.

Plan sytuacyjny budowy krośnieńskiego lotniska sprzed 1939 roku

W 1937 r. na podstawie planów i dokumentacji technicznej sporządzonej na zlecenie Ministerstwa Spraw Wojskowych przystąpiono do rozbudowy lotniska. Posiadało ono trzy zwarte grupy zabudowań. Było bardzo nowoczesne - choć niedokończone przed 1939 r. lotnisko w Krośnie było szczytowym osiągnięciem polskiej myśli inżynieryjnej. Budynki koszarowe otrzymały charakter użytkowy, a cała infrastruktura była dobrze wyposażona w instalacje techniczne.

Wkrótce zaczęto organizować Bazę Lotniczą Krosno, której podstawowym zadaniem było objęcie administracją istniejących budynków oraz uformowanie parku lotniczego i obsługa portu lotniska Krosno.

Kurs szefów mechaników lotniczych w Szkole Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie, maj 1939 r. Zdjęcie wykonane przed budynkiem Komendy Szkoły

1 listopada 1938 r. rozpoczęła działalność przeniesiona z Bydgoszczy do Krosna Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich. Komendantem Szkoły był ppłk pil. obs. Adam Juliusz Zaleski (1900-1940). Kształciła ona podoficerów zawodowych lotnictwa w specjalnościach pilota, strzelca samolotowego, mechanika, radiomechanika i fotolaboranta. Nauka trwała 3 lata.

Po ukończeniu SPLdM absolwenci zasilali pułki lotnicze. W 1939 r. do celów szkoleniowych Szkoła otrzymała samoloty liniowe Karaś i samoloty bombowe: Łoś oraz Żubr. Przeniesienie tej placówki, liczącej prawie 2 000 osób z rodzinami i osobami towarzyszącymi do Krosna było wydarzeniem znaczącym i ważnym dla rozwoju i funkcjonowania miasta. Szkoła była prawdziwą chlubą Krosna - przyczyniła się do jego ożywienia przed wybuchem II wojny światowej.

Oprócz zdjęć i dokumentów dotyczących budowy lotniska i funkcjonowania SPLdM, wystawa gromadzi też materiały na temat losów szkoły i jej uczniów oraz lotników i oficerów od momentu wybuchu wojny, tj. września 1939. Wiadomo z nich, że niektórych oficerów oraz podoficerów kadry SPLdM wzięto jako jeńców polskich do obozu w Kozielsku i Starobielsku, a następnie zamordowano w Katyniu czy Charkowie.

Dokumenty przypominają też lotników walczących w okresie II wojny światowej we Francji i Wielkiej Brytanii. Wystawę uzupełnia materiał fotograficzny przedstawiający rozwój lotniska, będącego w okresie okupacji hitlerowskiej dużą i nowoczesną bazą wojskowego lotnictwa niemieckiego. Niektóre ze zdjęć upublicznione zostały po raz pierwszy.

Lotnisko w Krośnie. Port lotniczy z hangarem Eskadry Treningowej w I Grupie w okresie okupacji niemieckiej

Pokaz obejmuje również pamiątki związane z lotnictwem: - Mamy m.in. mundur kaprala szkoły podoficerskiej, który został uszyty w Krośnie, w pracowni krawieckiej Tomasza Wojnara - mówi Robert Kubit z Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. - On był przeznaczony dla absolwenta szkoły, na promocję, Przetrwał okres wojny.

Obejrzeć można też zbiór odznak, książek. Cenną pamiątką jest zeszyt ucznia I Eskadry, IV Plutonu SPLdM Karola Jaremy z 1938 roku. - Dysponujemy ponadto oryginalnym zaproszeniem na otwarcie lotniska z 12 czerwca 1932 roku. To rzadkość, jedyne znane w Krośnie zaproszenie. Jest też alarmowy gong lotniczy z okresu okupacji niemieckiej - wylicza Robert Kubit.

Zdjęcie wykonane 15 kwietnia 1944 r. z alianckiego samolotu przelatującego nad Krosnem. Doskonale ilustrujące krośnieńskie lotnisko w szczytowym momencie jego rozwoju, na cztery miesiące przed jego zniszczeniem.

W przygotowaniu do druku jest książka dotycząca Szkoły Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Krośnie w okresie od 1 listopada 1938 r. do ewakuacji we wrześniu 1939 r. Jej autorem jest Janusz Kubit. Publikacja powstała na podstawie nielicznych zachowanych materiałów, zgromadzonych w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londynie oraz w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie – Rembertowie (CAW). Autor dotarł również do rodzin kadry SPLdM w Krośnie.