Do marca: Kultura Otomani-Füzesabony - wystawa

Muzeum Podkarpackie w Krośnie (ul. Piłsudskiego) zaprasza do obejrzenia wystawy "Między Mykenami a Bałtykiem" - kultura Otomani-Füzesabony. Wystawa czynna do marca.

Między Mykenami a Bałtykiem leży Kotlina Karpacka. Otoczona z wszystkich stron pasmami górskimi jest obszarem, który w początkach epoki brązu był łącznikiem pomiędzy wielkimi cywilizacjami anatolijsko-bałkańskimi a terenami nadbałtyckimi. W okresie około 2150 do 1350 lat p.n.Ch. (daty kalibrowane) w dorzeczu Cisy rozwijała się kultura Otomani-Füzesabony, stopniowo obejmując tereny dzisiejszej zachodniej Rumunii, wschodniej Słowacji, północno-wschodnich Węgier, Ukrainy Zakarpackiej oraz południowej Polski. Nazwa kultury pochodzi od miejscowości, gdzie po raz pierwszy odkryto jej zespoły: Otomanii w Rumunii i Füzesabony ma Węgrzech. W Słowacji osadnictwo tej ludności grupowało się w Kotlinie Koszyckiej, a wzdłuż Hornadu przeniknęło aż na Spisz, nad górny Poprad. Jej ślady spotyka się także w okolicach Humennego i Bardejova. Ludność ta wypierana przez inne grupy kulturowe przeszła przez Karpaty i osiedliła się na Pogórzach w dorzeczu Dunajca, Wisłoki, Wisłoka i Sanu, oddziałując stad dalej na północ.

Kultura Otomani-Füzesabony była wielką cywilizacją z początków epoki brązu i pośrednikiem w przekazywaniu impulsów kulturowych świata egejsko-anatolijskiego na północ. Wyróżniała się wysokim poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego, tworzyła wielkie kompleksy osadnicze o wyraźnej hierarchizacji, z centralnie położonymi grodami. Były one ufortyfikowane rowami i wałami, nawet o konstrukcji kamiennej (m.in. Otomani, Nižna Myšla, Barca, Spišski Štvrtok, Čana, Rozhanovce, Trzcinica, Trepcza). Niekiedy były zabudowane regularnie i planowo. Występują założenia obronne z akropolem, który zamieszkiwała arystokracja plemienna (Spišski Štvrtok). Znane są budowle świątynne (Salacea w Rumunii). Osady obronne były miejscem tajemnych praktyk kultowych, które odbywały się w specjalnie wydzielonych miejscach. Grodom towarzyszyły osiedla otwarte. Wysoki poziom osiągnęła metalurgia brązu i złota, opierając się na miejscowych złożach rud metali. W osadach znajdowały się liczne warsztaty produkcyjne, a w osadach warownych gromadzono wielkie bogactwa w postaci biżuterii ze złota, brązu, bursztynu, paciorków z fajansu, okazałej broni, różnorodnych wyrobów z kości i rogu. Występowały liczne przedmioty, pochodzące ze świata egejskiego oraz bałtycki bursztyn. Ceramika, doskonale wykonana pod względem technicznym, zdobiona była ornamentem guzowym, spiralnym i kanelowaniem. Wszystko to jest wymownym świadectwem wysokiego poziomu rozwoju, standardu życia i dojrzałości społeczeństwa, które twórczo przekształcało i wprowadzało w życie osiągnięcia cywilizacyjne świata egejskiego i mykeńskiego, a potem przekazywało je innym społecznościom.

Kościane ozdoby, części stroju i rzędu końskiego, Nižna Myšla

Obok arystokracji wyodrębnioną warstwę tworzyli wojownicy. Mówi się o obecności niewolników. Ludność zajmowała się głównie uprawą ziemi, hodowlą, a także łowiectwem i rybołówstwem. Używano czterokołowych wozów o pełnych kołach. Dużą rolę odgrywał handel dalekosiężny, m.in. bałtyckim bursztynem.

Badania cmentarzysk przyniosły cenne informacje o zwyczajach pogrzebowych i wierzeniach religijnych. Wierzono w życie pozagrobowe. Początkowo dominował ciałopalny obrządek pogrzebowy, a potem rozpowszechnił się obrządek szkieletowy. Groby były bogato wyposażone w ceramikę, wyroby brązowe, złote i kościane, w importowane paciorki i kolie. Zmarłych układano w pozycji skurczonej, mężczyzn na prawym, a kobiety na lewym boku z twarzami na południe. Pozycja społeczna zmarłego znajdowała swoje odbicie w jakości i ilości wyposażenia oraz lokalizacji grobu na cmentarzysku.

Kolia z fajansowych paciorków, Nižna Myšla

Na terenie Słowacji przebadano kilka wielkich cmentarzysk (Koszyce, Nižna Myšla, Strela nad Bodrogiem). Na nekropolii w Nižnej Myšli odkryto ponad 700 grobów, czeka na odkrywców drugie, młodsze cmentarzysko. Kompleks osadniczo-cmentarny w Nižnej Myšli to rewelacja klasy światowej. Dokonano tam wielu wspaniałych odkryć. Dla badań nad kulturą Otomani-Füzesabony w Polsce, najważniejszym punktem odniesienia są tereny Słowacji. Pojawienie się tej kultury po północnej stronie Karpat było jednym z najwcześniejszych momentów bezpośrednich oddziaływań cywilizacji mykeńsko-anatolijskiej na ziemie polskie. Kultura Otomani-Füzesabony upadła w wyniku ekspansji kultur mogiłowych. Pod względem stopnia zaawansowania rozwoju kulturowego, społecznego i gospodarczego można ją porównywać z cywilizacją środkowej epoki brązu w basenie Morza Egejskiego.

Zawieszka księżycowata, Spišski Štvrtok

Wystawa „Między Mykenami a Bałtykiem” prezentuje ponad tysiąc przedmiotów. Jej trzon stanowią niepowtarzalne, w większości nieznane szerszej społeczności i niepublikowane zbiory pochodzące z badań Muzeum Wschodniosłowackiego w Koszycach i Instytutu Archeologii Słowackiej Akademii Nauk w Nitrze. Cenne uzupełnienie stanowią zabytki z Polski, ze stanowisk w Trzcinicy, Jaśle, Trzepczy, Łajscach. Na wystawie prezentowane są także rekonstrukcje grobów szkieletowych i ciałopalnych, strojów z epoki, fragmentu wału obronnego naturalnej wielkości oraz makieta domostwa i grodu.

Gliniane piecyki pyrauny, Spišski Štvrtok, Košice-Barca

Towarzyszą im liczne zdjęcia terenowe i plany osad. Do wyjątkowych eksponatów należą kolekcje biżuterii ze złota i brązu, modele wozów glinianych, figurki z gliny, znaleziska z bursztynu, fragmenty naczyń z kory brzozowej, naczynie do destylacji alkoholu, rytualny chleb i najstarszy przedmiot żelazny w Europie – rękojeść sztyletu z Ganoviec pochodzący z Anatolii.

Gliniane modele wozów, Nižna Myšla

Zabytki kultury Otomani-Füzesabony po raz pierwszy tak wszechstronnie i w tak szerokim wyborze zaprezentowane zostaną polskiej publiczności. Wystawa została przygotowana przez Muzeum Wschodniosłowackie w Koszycach, Instytut Archeologii Słowackiej Akademii Nauk w Koszycach i Muzeum Podkarpackie w Krośnie we współpracy z Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie. Zabytki pochodzą z muzeów słowackich, Słowackiej Akademii Nauk, Muzeum Podkarpackiego, Muzeum Regionalnego w Jaśle, Muzeum Historycznego w Sanoku oraz Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie.