Do 30.09: ''Cyganie – historia i kultura'' - wystawa

Muzeum Podkarpackie w Krośnie (ul. Piłsudskiego 16) zaprasza na wystawę "Cyganie – historia i kultura", która będzie czynna do końca września 2012. Na ekspozycję składają się zbiory Muzeum Etnograficznego w Tarnowie.

Cyganka z dzieckiem

Cyganie, inaczej Romowie, żyją w rozproszeniu, w wielu miejscach świata. Choć są przybyszami z Indii, to zrąb ich kultury ukształtował się w Europie południowej, na Bałkanach.

Tereny Indii opuścili prawdopodobnie około X w. i wędrując na zachód przemierzyli Persję, Armenię, docierając w XII w. do Bizancjum. W początku XIV w. znani są na Peloponezie i stamtąd pierwsze grupy Romów podążyły dalej w głąb Europy.

Początkowo przyjmowani byli wszędzie serdecznie, goszczono ich w miastach i na dworach, traktując egzotycznych wędrowców jako bogobojnych pielgrzymów z odległych krajów. W kolejnym wieku jednak stosunek do nich odmienił się podobnie jak i do innych ludzi wędrownych i stali się wygnańcami, przeganianymi z kraju do kraju.

Do dziś część Romów wędruje w poszukiwaniu lepszych do życia miejsc i krajów. Największe ich skupiska żyjące na Bałkanach dostarczają kolejnych fal migracji.

Mężczyzna w tradycyjnym stroju romskim

W Polsce końcem lat 60. XX wieku władze postanowiły zakazać koczowniczego trybu życia Romów. Cygańskie wozy stanęły na zawsze, a dotychczasowi wędrowcy zamieszkali w stałych siedliskach.

W Polsce żyje około 30 tysięcy Romów, podczas gdy w krajach bałkańskich stanowią do 10% obywateli państw. Część Romów mieszkających w górach żyje bardzo biednie, a inni z kolei zajmują się bardzo intratnymi profesjami. Tworząca się młoda warstwa inteligencji trafia do nauki, polityki i biznesu.

Od epoki romantyzmu w Europie ukształtowały się dwa wizerunki Cyganów. Z jednej strony postrzegani są jako ubodzy włóczędzy, trudniący się wróżbą, oszustwem, kradnący kury. Z drugiej zaś strony widzi się w nich wolnych wędrowców, ludzi romantycznych i z fantazją. Ich kobiety to tajemnicze, mądre wróżki, a także namiętne i piękne tancerki. Stereotypy te utrwalili w swej twórczości malarze, poeci i pisarze. Romantyczną miłość Cyganki opisuje Kraszewski w "Chacie za wsią" i George Bizet w operze "Carmen".

Przemieszczający się tabor cygański

Romowie żyjący w rozproszeniu, różnicują się, przejmując elementy kultury otoczenia. Nie mają swej własnej religii, przyjmują wyznanie kraju, w którym mieszkają, w Polsce są więc głównie katolikami. Od kilkunastu lat organizowane są dla nich specjalne pielgrzymki do Częstochowy czy Sanktuarium w Limanowej.

Ważnym odniesieniem dla wspólnoty Romów jest ich język, choć również zróżnicowany. Od niedawna czyni się próby jego standaryzacji, aby można się było nim posługiwać w świecie nauki i polityki.

Romowie, nie mając własnych szkół, własnego państwa i zorganizowanego przywództwa, sami często nie są świadomi korzeni własnej kultury i jej wartości, dlatego też od niedawna warstwa inteligencji romskiej próbuje budować własną tożsamość, odwołując się do tradycji i tych elementów wspólnych w kulturze, które uważa się za ważne.

Na pierwszym światowym kongresie Romów w Londynie w 1971 r. proklamowano oficjalne symbole romskie – barwy flagi i tekst oraz melodię hymnu. Koło na fladze to odwołanie do flagi Indii, bo w kraju tym żyją do dziś narody, które mają się za przodków Romów i szczycą się swymi cygańskimi krewniakami.