Do 15.01: Wystawa dokumentów królewskich miasta Krosna

Muzeum Podkarpackie w Krośnie (ul. Piłsudskiego 16) zaprasza na wystawę "Dokumenty królewskie dla Miasta Krosna" gromadzącego unikalne archiwalia. Ekspozycja będzie czynna do połowy stycznia 2014 r.

Dokumenty, zwłaszcza pochodzenia królewskiego, stanowią cenne i niekiedy najważniejsze źródło pozwalające dotrzeć do odległej przeszłości. Pomimo wielu zawieruch dziejowych, archiwalia miejskie - dyplomy dotyczące Krosna, miasta lokowanego przez Kazimierza Wielkiego w XIV w. na prawie magdeburskim, nie uległy zniszczeniu. Ten zbiór liczący 55 dokumentów z lat 1399-1765 jest przechowywany w Muzeum Podkarpackim w Krośnie.

Wystawcami dokumentów byli władcy Polski, dbający w ten sposób o pomyślność i rozwój królewskiego miasta Krosna. Nośnikiem królewskich aktów prawnych były dokumenty, rejestrowane w postaci kopii lub regestów w Kancelarii Koronnej oraz wpisywane w księgach grodzkich i niekiedy również miejskich. Oryginały adresowane do władz miasta były pieczołowicie przechowywane w skrzyni miejskiej, której otwarcie wymagało niejednokrotnie użycia kilku kluczy, dzierżonych przez burmistrza, wójta, ewentualnie cechmistrzów.

Jedną z najważniejszych kategorii aktów prawnych są akty określające ustrój i administrację. Tym samym wykup dokonany z rąk Jana Bonera w 1523 r. plasuje Krosno obok tak silnych miast jak wojewódzki Lublin i Sandomierz.

Krosno w XVI w. liczyło około 4000 mieszkańców. W mieście odbywały się targi tygodniowe i coroczne jarmarki, które zostały włączone w kalendarz jarmarków w Królestwie Polskim i innych krajach europejskich.

Jednym z przywilejów mieszczan krośnieńskich była możliwość zwolnienia z opłat celnych. Dowodem na to jest dokument z 1399 r. pokazujący, że król rozstrzygnął spór miasta z celnikami ropczyckimi stwierdzając, że kupcy krośnieńscy nie są zobowiązani do podróży przez Ropczyce i opłaty tamtejszego cła.

Aż 12 dokumentów w prezentowanym zbiorze poświęcone zostało zagadnieniom cechowym. Królewskie zatwierdzenia statutów cechowych miały to znaczenie, że skutecznie blokowały próby zmiany prawa cechowego podejmowane przez rajców wbrew woli rzemieślników.

Oprócz ustroju, handlu i rzemiosła dokumenty ze zbioru dotyczą także dwóch ważnych zagadnień: infrastruktury oraz majątku miejskiego. Już w 1461 r. król udzielił miastu zezwolenia na założenie wodociągu. Jego budowa, utrzymanie i konserwacja wymagały znacznych środków, pozyskiwanych od mieszczan. Podobnie wielkich nakładów wymagała renowacja murów obronnych i wież miejskich.

Z prezentowanych dokumentów wyłania się obraz miasta posiadającego podstawowe uprawnienia gospodarcze, ośrodka zasobnego, zamieszkiwanego przez przedsiębiorczych obywateli, którzy dbali o kompetencje samorządowe, gotowych do prowadzenia handlu dalekosiężnego i rozwijania handlu lokalnego. Krosno przeżywające swój „złoty czas” było miastem zasobnym i sprawnie zarządzanym.

Okresem zniżkowym był czas potopu szwedzkiego, a kolejne zniszczenia wojenne spowodowały spadek zaludnienia, drastyczne obniżenie poziomu życia, zaniedbanie kultury i higieny. Kolejne ożywienie gospodarcze po stabilizacji w czasach saskich nadeszło w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Wystawie dokumentów królewskich, poddanych w 2007 r. pełnym zabiegom konserwatorskim, towarzyszy oprawa w postaci wytworów rzemiosła, przedmiotów handlu oraz elementów infrastruktury pozyskanych w czasie badań archeologicznych na terenie miasta.

Wystawa jest doskonałą okazją dla uczniów, nauczycieli, studentów i historyków do zapoznania się z oryginalnymi dokumentami królewskimi. Tylko nieliczne z nich zostały wcześniej wydane, zatem katalog towarzyszący wystawie, zawierający ich tłumaczenia z języka łacińskiego i staroniemieckiego na język polski, stanowi bardzo cenne źródło do poznania przeszłości miasta.