Do 13.09: Inne światy / Zaświaty - wystawa

Muzeum Podkarpackie w Krośnie (ul. Piłsudskiego 16) zaprasza na najnowszą wystawę czasową "Inne światy / Zaświaty. Tajemnice życia w epoce brązu w północno-wschodnich Węgrzech", która będzie czynna do 13 września 2015. Wernisaż 21 lipca br. (wtorek) o godz. 17:00.

Wystawa przygotowana przez archeologów z Herman Ottó Muzeum w Miszkolcu prezentuje najnowsze wyniki prac badawczych dotyczących epoki brązu (2300 do 900 p.n.e.) na terenie województwa (komitatu) Borsod-Abaúj-Zemplén. Tajemnice życia ludności, zamieszkującej w tym okresie teren północno-wschodnich Węgier, były badane pod wieloma względami, na wielu stanowiskach archeologicznych, najbardziej nowoczesnymi metodami. Efekty tych badań stanowią zasadniczą część wystawy, na czele z najcenniejszymi eksponatami.

Tytuł wystawy sugeruje zaproszenie do ekscytującej podróży, przenoszącej w czasie i przestrzeni, ukazującej podobieństwa i różnice w ludzkiej kulturze na przestrzeni tysiącleci. Inne Światy/Zaświaty zachęcają zwiedzających do rozważań na temat życia codziennego naszych przodków, ich rytuałów i wierzeń.

Ceramika z epoki brązu oraz fragment skarbu ozdób brązowych (Zbiory HOM w Miszkolcu)

Pierwsza sala wystawowa zapoznaje zwiedzających z tajemnicami kultury tellowej (około 2300–1400 p.n.e.). Słowo „tell” po arabsku znaczy wzgórze lub kopiec. W europejskiej archeologii określamy tym słowem wzgórza, których powstanie wynikało z tradycji budowania osiedli na tym samym miejscu, przez ludność wielu generacji. Takie osady były wznoszone przez społeczność wyrosłą we wspólnym kontekście kulturowym, splecioną szacunkiem do przodków i tradycji, wykraczającą poza tradycyjne pojęcie osiedla.

Skupione tam eksponaty to m.in. przedmioty codziennego użytku, a nawet zabawki dziecięce, piękne przedmioty z brązu, a także rekwizyty związane ze zwyczajami pogrzebowymi i wierzeniami.

W drugiej sali panuje „inny świat” – zniknie mikrokosmos środkowego okresu epoki brązu, bo ta część wystawy to hołd dla pierwszego wybuchu „globalizacji” w historii ludzkości, podczas której Europa otwiera się, relacje kulturowe są coraz bardziej rozgałęzione i dalekosiężne, a wspólnoty ludzkie stają się coraz bardziej mobilne.

Zmieniająca się struktura społeczeństwa późnego okresu epoki brązu jest przedstawiona w oparciu o nowy styl budowy sieci uhierarchizowanych osad – powstają grody, osady otwarte i obronne, a osady rolnicze pojawiają się na wcześniej nieeksploatowanych terenach. Zauważalny jest również inny zespół cech ceramiki i przedmiotów brązowych, stroju męskiego i damskiego oraz nowych obyczajów pogrzebowych.

Najbardziej uderzające jest dwukolorowe wypalanie ceramiki z gładzoną powierzchnią imitującą metal, nowe metody w metalurgii brązu i ogromny zasięg dystrybucji nowych wyrobów. Analogie do przedmiotów wyprodukowanych w Kotlinie Karpackiej można znaleźć na terenie dzisiejszych Niemiec i Skandynawii. Te starannie opracowane przedmioty z brązu archeolodzy najczęściej znajdują ukryte jako skarby. W późnym okresie epoki brązu wartościowe obiekty metalowe są deponowane w ziemi w niespotykanej dotychczas ilości. Możliwe, że były zabezpieczeniem majątku w niepewnych czasach albo może łupem zwycięskich wojowników. Może depozyty te należy interpretować jako składy materiału do dalszej obróbki dla metalurgów lub były ofiarowane siłom nadprzyrodzonym – ile znalezisk, tyle możliwych wyjaśnień.

Jedno z ważniejszych stanowisk archeologicznych, na których pracowali archeolodzy Herman Otto Muzeum w Miszkolcu

Charakterystyczny dla późnej epoki brązu jest zwyczaj kremacji. Około 1000 lat p.n.e. wielkie cmentarzyska urnowe pojawiają się dosłownie wszędzie. Czy obrazuje to nagłą i powszechną zmianę wierzeń dotyczących śmierci i zaświatów? Może była to nowa odsłona interpretacji pojęcia życia, śmierci i zaświatów?

Kulminacją tajemnic „innego świata” późnej epoki brązu jest wydzielona ciemna, tajemnicza komnata, w której umieszczono wyjątkowy przedmiot, prawdopodobnie wykorzystywany podczas aktów rytualnych, do komunikacji z siłami nadprzyrodzonymi lub składania im ofiar. Będzie to specjalna przestrzeń, aby zadać sobie zasadnicze pytanie, czy pradawne „inne światy” tak bardzo różnią się od „zaświatów”?