Ciekawi ludzie

Paweł z Krosna (1470/74-1517)

Poeta, humanista, urodzony w Krośnie pochodzący patrycjuszowskiej rodziny Proczlerów. Student Akademii Krakowskiej oraz Uniwersytetu w Gryfii na Pomorzu (dziś Greiswald). W latach 1507-1516 wykładowca literatury klasycznej na Akademii Krakowskiej. Nauczyciel m.in. Jana Dantyszka i Jana z Wiślicy. Autor liryk, epigramów, utworów religijnych, panegiryków. Tłumacz pisarzy łacińskich m.in. Wergiliusza i Owidiusza. Dorobek pisarski obejmuje ponad 12 ksiąg zawierających m.in. Lukana, Plauta, Liwiusza, około czter tysiące wierszy. Dziś jedna z ulic nosi imię poety. W roku 1935 nakładem Magistratu Miasta Krosna ukazała się książka Józefa Krukierka Pawei z Krosna na tle epoki.

---

Stanisław Oświęcim (ok. 1605-1657)

Szlachcic, dworzanin króla Władysława IV Wazy, podróżnik. Marszałek dworu hetmana Stanisława Koniecpolskiego. Autor diariusza, rodzaju pamiętnika, żywej i sugestywnej w formie relacji czasów mu współczesnych. Po tragicznej śmierci przyrodniej siostry Anny (1647) przy kościele OO. Kranciszkanów ufundował kopułową kaplice grobową rodziny Oświecimów. Uczestnik antszwedzkiej konfederacji szlacheckiej St. Czarnieckiego w Tyszowcach oraz walk obrojnych ze Szwedami w 1656 roku.

---

Robert Wojciech Portius (Robert Gilbert Porteous Lanxeth - zm. 1661)

Mieszczanin krośnieński. Szkot z pochodzenia, od 1632 roku faktor i serwitor królewski, komendant miasta w roku 1658. Dzierżawca wsi Szczepańcowa oraz folwarku w Suchodole. W połowie XVII wieku najbardziej liczący się importer win węgierskich na północ od Karpat. Inspirator i fundator przebudowy kościoła farnego w latach 1637-1646, jak również szeregu innych wybitnych realizacji artystycznych na terenie miasta. Nobilitowany w roku 1658. Jedna z ulic nosi jego imię.

---

Ignacy Łukasiewicz (1822-1882)

Farmaceuta, twórca polskiego przemysłu naftowego. Uczestnik spisku przygotowujacego wybuch powstania w Galicji w roku 1846. W latach 1850-52 student farmacji na Uniwersytecie Jagiellońskim. Konstruktor prototypu lampy naftowej. Założyciel pierwszej w Polsce kopalni ropy naftowej w Bóbrce (1854) oraz destylarni w Ulaszowicach pod Jasłem (1865). Organizator Krajowego Towarzystwa dla Opieki i Rozwoju Przemysłu i Górnictwa Naftowego w Galicji (1880). Inicjator powstania pierwszego polskiego pisma naftowego "Gómik". W latach 1878-81 poseł na Sejm Krajowy z okręgu gmin wiejskich Krosno-Dukla-Żmigród. Fundator szkoły powszechnej i koronkarskiej, kaplicy oraz kościoła w Chorkówce, szkoły powszedniej w Bobrce, Zręcinie, Żeglcach. Honorowy obywatel miast Jasła i Krosna. Pochowany na cmentarzu w Zręcinie. Od 1961 na terenie kopalni ropy w Bóbrce przystąpiono do organizacji Muzeum-Skansenu Przemysłu Naftowego im. I. Łukasiewicza. Jedna z ulic nosi jego imię.

---

Karol Klobassa-Zrencki (1823-1886)

Właściciel terenów w Bóbrce i Zręcinie oraz kopalni ropy naftowej w Bóbrce. Student Politechniki w Wiedniu i Akademii Rolniczej w Hohenheim. Współzałożyciel spółki naftowej 1856 oraz Towarzystwa Zaliczkowego. Fundator szkół w Zręcinie, Bóbrce, Skołyszynie; pałacu, kościoła oraz kaplicy cmentarnej w Zręcinie; mostu i wielu dróg w Krośnie. Honorowy obywatel miasta Krosna. Pochowany na cmentarzu w Zręcinie. Jego popiersie przechowywane jest we wnętrzu kościoła w Zręcinie.

---

August Lewakowski (1833-1891)

Burmistrz Krosna w latach 1887-1891. Absolwent prawa na Uniwersytecie we Lwowie. Uczestnik powstania styczniowego. Właściciel kancelarii adwokackiej w Krośnie. Sędzia powiatowy. Radny Powiatowej Rady w Krośnie. W roku 1887 wybrany do Rady Państwa w Wiedniu. Inicjator budowy drogi dojazdowej do dworca kolei żelaznej w Krośne. Propagator przemysłu i szkolnictwa tkackiego. Pomysłodawca zorganizowania kombinatu szkolno-handlowego. Jedna z ulic nosi jego imię.

---

Teodor Walsleben (zm. 1915)

Lekarz. Dyrektor Szpitala Powszechnego w Krośnie. Uczestnik I wojny światowej. Więziony w niewoli rosyjskiej leczył chorych w obozach jenieckich. Patron jednej z ulic.

---

Dionizy Mazurkiewicz (1845-1902)

Dr medycyny, lekarz miejski, sądowy i kolejowy w Krośnie. Uczestnik powstania styczniowego. Radny miejski. Działacz Towarzystwa Zaliczkowego, Towarzystwa "Zgoda" oraz Towarzystwa wyrobu szat liturgicznych. Patron jednej z ulic.

---

Seweryn Bieszczad (1852-1923)

Artysta malarz. Absolwent Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Uczeń Jana Matejki, założyciel teatru amatorskiego. Działacz Stowarzyszenia Artystycznego "Sztuka". Malarz krośnieńskiej architektury, pejzażysta, portrecista. Większość jego prac eksponowana jest w Muzeum Okręgowym w Krośnie. Patron jednej z ulic.

---

Jan Zygmuntowicz (1861-1945)

Rzemieślnik krośnieński. Od 1893 r. właściciel warsztatu ślusarskiego w Krośnie. Znany jako wytwórca kutych, ozdobnych ogrodzeń, krat okiennych i drzwiowych oraz modnych ówcześnie ogrodzeń siatkowych. Założyciel Pierwszej Krajowej Wytwórni Przyborów Pszczelarskich. Laureat licznych wystaw krajowych i zagranicznych. Członek założyciel Towarzystwa "Zgoda". Działacz cechów.

---

Stanisław Bergman (1862-l930)

Artysta malarz, student Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie (1879- 1885) oraz Akademii Monachijskiej. Uczeń Jana Matejki. Autor scen rodzajowych, pejzaży, portretów. Słynne dzieła: "Syn marnotrawny", "Stanisław Oświęcim przy zwłokach Anny Oświęcimówny" - obecnie w zbiorach Muzeum Okręgowego w Krośnie. Patron jednej z ulic.

---

Andrzej Lenik (1864-1929)

Artysta rzeźbiarz. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1887 na stałe związany z Krosnem. Tu otwiera pracownię znaną pod nazwą Zakład Artystyczno-Rzeźbiarsko-Snycerski specjalizującą się szczególnie w wytwarzaniu elementow wyposażenia wnętrz kościelnych. Renowator dekoracji stiukowej kaplicy Oświęcimów, sztukaterii w farze krośnieńskiej i kaplicy Porcjuszów. Autor pomnika T. Kościuszki umieszczonego w setną rocznicę insurekcji wśród ruin zamku odrzykońskiego. Działacz Towarzystwa Szkół Ludowych, Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", Teatru amatorskiego oraz Towarzystwa "Zgoda". W latach 1927-28 cechmistrz Cechu Wielkiego.

---

Michał Mięsowicz (1864-1938)

Rzemieślnik krośnieński, zegarmistrz, społecznik. Założyciel Pierwszej Krajowej Fabryki Zegarów Wieżowych w Krośnie (1901-1938). Wielokrotny laureat krajowych i międzynarodowych wystaw przemysłowych (1908 złoty medal za zegar wieżowy na wystawie w Paryżu). Członek Rady Miejskiej. W latach 1922-1925 asesor. W 1927 r. wybrany na urząd wiceburmistrza miasta Krosna. Cechmistrz Cechu Wielkiego. Przewodniczący Komisji Egzaminów Czeladniczych. Prezes Towarzystwa "Zgoda".

---

Franciszek Pik-Mirandola (1871-1930)

Poeta, prozaik, tłumacz. Absolwent farmacji na Uniwersytecie Jagiellońskim. Aptekarz w: Krośnie, Bukowsku, Stryju. W czasach uniwersyteckich członek PPS. Współpracownik pism socjalistycznych i lewicowych m.in. "Ogniwa", "Robotnika Warszawskiego", "Prawa Ludu". Autor utworów w zbiorach: "Liber tristum" (1898), "Liryki" (1901), "Tempore belli" (1916), "Tropy" (1919). Tłumacz około 200 tomów z literatury włoskiej, francuskiej, angielskiej, niemieckiej. Redaktor czasopisma "Ekran". Patron jednej z ulic.

---

Jędrzej Krukierek (1870-1939)

Przemysłowiec i społecznik. Działacz niepodległościowy (w okresie niewoli), samorządowy (długoletni radny miejski) i polityczny (w II Rzeczypospolitej poseł na Sejm z ramienia BBWR). Członek i aktwny działacz lokalny organizacji społecznych. Już przed II wojną światową pełnił obowiązki wiceburmistrza (w l. 1914-1915 zastępował nieobecnego burmistrza). W l.1926-1939 burmistrz krośnieński. Za jego kadencji miasto otrzymało sieć wodociągową, lotnisko, zostało zelektryfikowane; rozbudowano szpital i założono park miejski w dzielnicy Zawodzie. Zmarł w Krośnie, pochowany na cmentarzu komunalnym.

---

Jan Szczepanik (1872-1926)

Wynalazca, konstruktor, zwany polskim Edisonem. Autor wielu projektów z dziedziny filmu, fotografiki, telewizji i tkactwa. Wynalazca telektroskopu (telewizji elektrycznej - 1897!), urządzenia do mechanicznego tkania gobelinów (1896), kolorymetru. Materiału kuloochronnego, samoczynnego regulatora ciągu kominowego. Konstruktor telegrafu bez drutu, samolotów z ruchomymi skrzydłami. Patron jednej z ulic.

---

Józef Jan Krukierek (1888-1950)

Absolwent męskiego seminarium nauczycielskiego w Krośnie, legionista (w 6 pułku piechoty III Brygady Legionów), nauczyciel, działacz społeczny i kulturalny, założyciel i redaktor "Głosu Krośnieńskiego" - organu Związku Legionistów i Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (ukazało 8 numerów w 1928/1929 r.). Autor publikacji popularnonaukowych - "Paweł z Krosna" (1935 r.), "Przewodnik turystyczny po Krośnie i okolicy" (1936 r.), wydawca krośnieńskich pocztówek. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Legionowym, Medalem Niepodległości.

---

August Mazurkiewicz (1889-1968)

Pedagog, działacz kulturalny, opiekun zabytków, regionalista. Absolwent wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uczestnik I wojny światowej. W latach 1919-34 pedagog w Seminarium Nauczycielskim w Krośnie oraz Szkole Podstawowej w Krościenku Niżnym. Do roku 1952 Wojewódzki Konserwator Zabytków w Rzeszowie. Miłośnik i kolekcjoner materiałów ikonograficznych, historycznych dotyczących Krosna. Jeden z założycieli Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Krośnieńskiej, Koła Miłośników Astronomii, a ponadto Muzeum Ziemi Krośnieńskiej PTTK.

---

Zdzisław Truskolaski (1899-1949)

Artysta malarz. Absolwent krakowskiej ASP. Założyciel Związku Artystów Plastyków w Krośnie. Organizator pierwszej po wojnie wystawy obrazów (marzec 1945). Inicjator założenia dwutygodnika Związku Artystów Plastyków w Krośnie pt. "Sztuka". Założyciel Szkoły Rysunkowo - Malarskiej w Krośnie (1945). Obrazy Truskolaskiego w: Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Okręgowym w Krośnie, Muzeum Regionalnym w Jaśle.

---

Władysław Gomułka (1905-1982)

Działacz polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego. Uczeń Jana Zygmuntowicza. Ślusarz. Pracownik rafinerii nafty w Jedliczu, organizator Stowarzyszenia Młodzieży Robotniczej "Siła" w Krośnie. Przed wojną działacz PPS. Sekretarz generalny KC PZPR. Inicjator utworzenia KRN. Autor programowego dokumentu PPR "O co walczymy". Pierwszy wicepremier i minister Ziem Odzyskanych w Rządzie Tymczasowym RP. 1956-1970 pierwszy sekretarz KC PZPR. W 1985 r. utworzono Muzeum Biograficzne w domu rodzinnym Gomułki przy ul. Krakowskiej, zlikwidowane w roku 1990.

---

Juliusz Ross (1920-1976)

Historyk sztuki. Wybitny znawca, badacz, miłośnik, popularyzator oraz opiekun zabytków Krosna i regionu. Pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego (1949-1961) i Akademii Sztuk Pięknych (1961-1976). Autor ponad 60 studiów, opracowań i artykułów poświęconym sztukom pięknym oraz problemom ochrony i konserwacji zabytków. Kilkanaście z nich dotyczy przeszłości artystycznej i sztuki regionu krośnieńskiego, w tym także Krosna, za co otrzymał tytuł honorowego obywatela m. Krosna (1976 r.). Zmarł w Krośnie; pochowany na cmentarzu komunalnym.

Andrzej Kosiek i Katarzyna Laskoś-Źrebiec