Zabytki Krosna

Kościół farny pod wezwaniem Św. Trójcy

Kościół farny pod wezwaniem Św. Trójcy

Początki kościoła parafialnego w Krośnie związane są ściśle z lokacją miasta na prawie magdeburskim, która nastąpiła według wszelkiego prawdopodobieństwa w latach 60-tych XIV stulecia - wznoszenie miejskich murów obronnych.

Rozbudowa kościoła o część nawową, prowadzona w ostatniej ćwierci wieku XIV, spowodowała, iż fara krośnieńska została wtopiona bezpośrednio w obwód murów miejskich i stała się istotnym elementem średniowiecznych fortyfikacji miasta. Do dzisiaj czytelnym elementem średniowiecznych umocnień, jest przyziemie XIV-wiecznej wieży obronnej, zachowane w południowo-zachodnim narożniku nawy kościoła. Pierwotnie była to wysoka wieża pełniąca przez kilka stuleci funkcję strażnicy miejskiej i dzwonnicy kościelnej. Jej górne kondygnacje zostały rozebrane z polecenia biskupa W.H. Sierakowskiego w roku 1748.

Jak dowodzą przeprowadzone badania, nawa budowli była pierwotnie nakryta sklepieniem pięcioprzęsłowym, trójdzielnym o elementach trójpodporowych, wspartym na czterech umieszczonych osiowo filarach międzynawowych.

Wnętrze kościóła farnego

Efektem znacznego rozwoju i wzbogacenia się Krosna w wieku XV była ustawiczna chęć rozbudowy, upiększania i wyposażania głównej świątyni miasta. W pierwszej połowie tego stulecia powstają kaplice boczne p.w. św. Anny (1402) i św. Wojciecha (przed 1448), w drugiej zrealizowano nadbudowę prezbiterium i zasklepienie go nowym - zachowanym do dzisiaj - późnogotyckim sklepieniem sieciowym. Przełom wieku XV i XVI przyniósł za sobą rozbudowę i nadbudowę zakrystii, wzniesienie kolejnych kaplic bocznych p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej i śś. Piotra i Pawła. W roku 1638 miał miejsce w Krośnie groźny pożar, który strawił znaczną część miasta. W jego wyniku ucierpiała też fara krośnieńska, której nawa, jak podają źródła do połowice sklepieniem zapadła się. Dzieła odbudowy kościoła po uszkodzeniach spowodowanych pożarem podjął się w latach 1638-1646 proboszcz ks. Kasper Rożyński, a większość prac sfinansował możny rajca krośnieński Szkot Wojciech Robert Porcjusz. Prace zrealizowane w tym czasie przeobraziły bryłę i wnętrze świątyni z późnogotyckiej na manierystyczną. Z tego czasu pochodzą zachowane do dziś w nawie kościoła sklepienie kolebkowe z lunetami, wsparte na wprowadzonych do wnętrza świątyni skarpach wewnętrznych, jak też kolebkowo-krzyżowe sklepienia kaplic bocznych. W tym także czasie, na polecenie Porcjusza, architekt włoski Vincenzo Petroni przebudował przylegającą od południa do nawy kościoła kaplicę p.w. ŚŚ. Piotra i Pawła na dwukopułowe mauzoleum rodziny Porcjuszów.

W takiej formie z niewielkimi już tylko zmianami, krośnieński kościół farny przetrwał do początków XX wieku, kiedy to przeprowadzono jego staranną restaurację i odsłonięto wiele zatartych wcześniej cech i elementów stylowych.

Zobacz też:
• Ważniejsze elementy wyposażenia wnętrza kościoła farnego
• Dzwonnica farna

• Lista zabytków