Zabytki Krosna

Krośnieński Rynek

Krośnieński Rynek - widok na stronę zachodnią

Rynek krośnieński stanowiący rozległy plac o formie nieregularnego, wydłużonego czworoboku, jest elementem na trwałe wpisanym w historyczny układ urbanistyczny miasta.

Pierwotny XIV-wieczny plac targowy - zwany w źródłach ratuszowym - zlokalizowany był zapewne w rejonie między kościołem farnym, a późniejszym pałacem biskupów przemyskich. Dzisiejszy rynek krośnieński został rozmierzony być może już w trakcie lokacji miasta, jednak trwała zabudowa w jego otoczeniu pojawiła się dopiero u schyłku XV wieku. Z tego czasu pochodzą najstarsze fragmenty przyrynkowych kamienic, głównie ich piwnice.

Podcienia krośnieńskiego Rynku

Elementem nadającym swoistą atmosferę i niepowtarzalny klimat są podcienia kamienic przyrynkowych. Z wieków XVI i XVII zachowały się dość dobrze dwa ich odcinki. W pierzei południowej między ulicami Franciszkańską i Sienkiewicza, i w północnej między ulicami Słowackiego i Piłsudskiego. Podcienia kamienic pierzei południowej między ulicami Sienkiewicza i Kazimierza Wielkiego są już tylko próbą rekonstrukcji założenia zrealizowaną na przełomie XIX i XX wieku. Pierwotnie podcienia posiadała także pierzeja zachodnia, były one jednak drewniane i spłonęły w roku 1893. Kamienice tej pierzei odbudowane na miejscu wcześniejszych, zrealizowane zostały w formach neostylowych.

Brama Wójtowska

Wśród kamienic przyrynkowych uwagę przyciąga kamienica nr 7, zwana Wójtowską. W jej podcieniu zachowały się - odsłonięte przed laty - cztery kamienne kolumny jońskie z połowy XVI wieku i niezwykle bogaty renesansowy portal złożony z półkolistej arkady wspartej na filarach zdobionych konchowymi niszami, wolutami i ornamentem groteskowym. W zwieńczeniu portalu znajduje się tarcza z orłem polskim i literą S (Sigismundus) odnoszącą się do Zygmunta Starego. W kluczu arkady tarcza z gmerkiem i literami I S odnoszącymi się albo do rajcy krośnieńskiego Hieronima (Ieronima) Stano - nobilitowanego w 1545 roku - jednego z najznamienitszych właścicieli tej kamienicy, bądź do budowniczego krośnieńskiego Jana Schelnara.

Pisząc o kamienicach przyrynkowych zwrócić uwagę należy przynajmniej jeszcze na dwie. Kamienica narożna nr 5, u zbiegu Rynku i ulicy Franciszkańskiej, to tzw. curia praetoriana - mieszcząca w początkach XVI wieku siedzibę Rady Miejskiej. Kamienica nr 27, wzniesiona w wieku XVI w pierzei północnej, gruntownie przebudowana w roku 1908, była w połowie wieku XVII własnością i rezydencją Szkota - Wojciecha Roberta Porcjusza, bogatego rajcy krośnieńskiego; komendanta obrony miasta w czasie potopu szwedzkiego; fundatora i inicjatora wielu przedsięwzięć architektoniczno-artystycznych. Z czasów Porcjusza zachował się kamienny portal z arkadą o późno-renesansowym podłuczu zdobionym kasetonowymi płycinami z rozetami. W kluczu portalu data 1640 i litery R P (Robert Porcjusz) i A P (Anna Porcjuszowa).

Krośnieński Rynek - widok na stronę południową

• Lista zabytków